Yoğun Bakım Sonrası Sendromu
Yoğun Bakım Sonrası Sendromu (post-intensive care syndrome, PICS) yoğun bakımı atlatan kişilerde görülür. Bu kişilerin bazılarında birtakım fiziksel, zihinsel ve psikiyatrik bozukluklar tanımlanır. Bu sendromun üç bileşeni arasında karmaşık bir ilişki ağı vardır. Bir bileşendeki hasar, diğer bileşendeki yeni veya kötüleşen işlevlerle bağlantılıdır.
Hayatta kalma, yoğun bakım literatürünün büyük ölçüde önem verdiği, kısa dönemli bir sonuçtur. Bu yüzden PICS hakkındaki bilgiler daha kısıtlıdır. Son 20 yılda araştırmalar, ciddi hastalıkların uzun vadeli artçı sarsıntılarının olabileceğini ortaya koymaktadır. Hastayla beraber, aile de bu durumdan çokça etkilenmektedir. PICS hastalarında tespit edilen ortak nedenlerin sedasyon (uyutulma) ve uzun süren immobilizasyon (hareketsizlik) olduğu gözlemlenmiştir.
Fiziksel Bozukluklar
Güçsüzlük, yoğun bakım sendromu sonrası bilinen en yaygın fiziksel bozukluktur. Uzun süren immobilite ve derin sedasyondan kaynaklandığı düşünülmektedir. YBU’dan dolayı oluşan güçsüzlükte kişi günlük aktivitelerini (banyoya gitme, giyinme, yürüme vs.) yapmakta zorlanır. Bağımsızlığını etkilediği için, bu durum kişide zaman içinde psikolojik bozukluk oluşmasına yol açar.
Eklem kontraktürleri, hastanede yatış sırasında uzun süreli hareketsiz kalmaya bağlı fiziksel bozukluklardan bir tanesidir. En fazla görülen yerler ayak bileleri ve dirseklerdir. Bunu dizler ve kalça takip eder.
Kritik hastalık sırasında görülen malnutrisyon (yeterli besin alamama), yoğun bakım sonrası güçsüzlüğün nedenlerinden biri olabilir. Midenin boş olması şartı koşulan bazı cerrahi işlemler, çeşitli sindirim sistemi rahatsızlıkları gibi nedenlerden dolayı beslenme tam olarak gerçekleşemez.
Zihinsel Bozukluklar
Çeşitli zihinsel fonksiyonlarda (hafıza, dikkat, karar verme, problem çözme) etkilenme görülebilir. Kritik hastalık sonrası bu etkilenmelerin oranı %80’i bulabilir. Karmaşık zihinsel görevlerine ve gündelik yaşam aktivitelerine en fazla tesir eden problemler hafıza ve yürütücü fonksiyonlardaki bozukluklardır. Bir sene içinde hastaların büyük bir kısmı zihinsel bozukluk yönünden tamamen iyileşir.
Psikiyatrik Bozukluklar
Anksiyete, depresyon, demans ve travma sonrası stres bozukluğu, yoğun bakım sonrası sendromunda görülen en yaygın psikiyatrik sorunlardır. Yoğun bakım yatışında oluşan delüzyonal hatıralari anksiyete ve delüzyona neden olabilir. Sedasyon, uzun süreli hareketsizlik ve yoğun bakım sonrası sendromunda oluşan güçsüzlük, uyku düzensizlikleri bu belirtilerin oluşmasında etkilidir.
Bir yoğun bakım günlüğü oluşturmak, kişinin delüzyon ve hatalı hatıralar oluşturmasının önüne geçebilir.
Tedavi Yöntemleri
Yoğun bakım sonrası sendromunda aşağıdaki tedavi yöntemlerinin uygulanması önerilir;
- Derin sedasyon ve yatağa bağımlılığın (immobilite) belli bir sınırda kalması,
- Belirli bir uyku düzeninin oluşturulması,
- Erken uygulanan fizik tedavi ve rehabilitasyon,
- Yeterli hijyen ve beslenme,
- Yoğun bakımı atlatan fakat halen fonksiyonel kısıtlılıklar görülen kişilere yönelik fizik tedavi, iş ve uğraşı terapisi, psikoterapi, konuşma terapisi.
Hastanın tecrübe ettiği kritik hastalıkların sonuçlarını tespit etmek ve tedavi etmek için yoğun bakım alanında çalışan sağlık profesyonellerine büyük sorumluluk düşmektedir. Sağlık profesyonelleri, yoğun bakım sonrası sendromu konusunda farkındalığı artırıcı çalışmalar gerçekleştirmeleri gerekmektedir.